قسمت دوم گفتگو با حجت الاسلام والمسلمین شفیعی

تحلیل تاریخی بصیرت افزایی می‌کند

در بعد آموزش از ابتدا بنایمان بر این بود که با برنامۀ حوزه‌ پیش برویم. تأکید آیت الله مصباح یزدی هم بر این بود که حوزه را به‌عنوان اصل بگیریم. طبق برنامه‌هایی که حوزه دارد دقیقاً پیش برویم اما یک سری کمبودها و خلأهایی که احیاناً در بحث حوزه وجود دارد مرتفع کنیم. ازجمله آمدیم برای این خلأها با خیلی‌ها مشورت کردیم، خیلی جاها را دیدم و احساس کردیم حوزه نیاز به کار جدی‌تری دارد. یکی بحث ادبیات فارسی است که به آن کم پرداخته می‌شود. یکی بحث قرآن کریم است که آن‌جوری که باید توجه به ترجمه قرآن کریم فهم قرآن

کریم و ‌انس با قرآن کریم توجه نمی شود. بحث حدیث بحث مهمی است در حوزه باید به آن پرداخته شود. موضوع تاریخ است که متأسفانه تاریخ یک درس جنبی دیده می‌شود در حوزه بیشتر مطالعاتی است. مدارس معمولاً کتاب فرازهایی از زندگی پیامبر اسلام یا بحث سیره پیشوایان را می‌گویند طلبه‌ها مطالعه کنند آخر ترم امتحان بدهند یا حتی بعضی‌ها پرسش و پاسخ می‌گیرند و امتحان می‌دهند. کار جدی روی تاریخ انجام نمی‌دهند درحالی‌که ما در بحث تاریخ خیلی ضربه خوردیم یعنی مخصوصاً از دگراندیشان در بحث تاریخ واقعاً ضربه‌های زیادی خوردیم. تحلیل تاریخی بصیرت افزایی می‌کند. تأثیر تاریخ در بصیرت خیلی زیاد است لذا روی تاریخ سرمایه‌گذاری ویژه و کارهای خاصی انجام داده‌ایم. در بحث اخلاق هم که عرض کردم سیرۀ علما و بزرگان را داشتیم.

مطالعه

می‌دانید الآن آمار مطالعه در کشورمان بسیار پایین است و این یک نقص است. در حوزه هم متأسفانه این نقص هست. خیلی از طلبه‌ها فقط درس اصلی‌شان را می‌خوانند. دایره مطالعات آنها کم است برای این هم باید یک برنامه‌ای می‌داشتیم و برنامه‌ریزی می‌کردیم. مطالعه یکی از شاخص‌هایی بود که در بحث آموزش اضافه کردیم. قرآن، حدیث، ادبیات فارسی، تاریخ، مباحث اخلاقی و مطالعاتی. این شش عنوان درواقع درس‌هایی است که ما اشراق کردیم. بعضی را به‌صورت برنامه‌های تابستانی به‌نوعی در برنامه‌هایمان گنجاندیم که خلأ را در این زمینه‌ها پر کنیم.

آموزش زبان های خارجی را در برنامه‌تان دارید؟

در سطح 2 بحث آموزش برخی زبان‌های خارجی را داریم. چون برای تبلیغ نیاز دارند و می‌خواهند برود مبلغ شوند. ولی الآن نیازی ندارند الآن کارشان این است که مواد را به دست بیاورند؛ یعنی مبلغی که می‌خواهد وارد عرصۀ تبلیغ بشود باید بتواند اینها را تبیین کند و کار کند.

بحمدالله این زمینه‌ها را به لطف خدا فراهم کردیم. در ادبیات فارسی در این چند سال کار خیلی خوبی انجام شده است و به لطف خدا استاد خوبی پیدا کردیم. سه ترم برایشان ادبیات فارسی داریم. خیلی از بچه‌ها ادبیاتشان خوب می‌شود حتی بعضی‌هایشان شعر می‌سرایند و شعرهای خوبی می‌گویند، قلم روانی پیدا می‌کنند اینها زمینۀ خیلی خوبی است.

در بحث حدیث اصول کافی به‌صورت جدی کار می‌شود و روند مطالعۀ اصول کافی را داریم. در بحث قرآن کریم یک بحث واژه‌شناسی قرآن داریم ‌آشنایی با واژه‌های قرآن کریم و بعداً با آشنایی با ترجمه و تفسیر قرآن را در پایۀ چهار و پنج داریم. در بحث تاریخ از اساتید خوب تاریخ موسسه که درواقع یا دکتری تاریخ دارند یا کارشناسی ارشد تاریخ هستند دعوت می‌کنیم روش تحلیل تاریخ و نگاه تحلیلی به تاریخ را

آموزش می‌دهند؛ یعنی صرفاً مطالعه تاریخ نیست. نگاه تحلیلی تاریخ است. در بحث مطالعات تاریخی، تاریخ انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر را در بحث طرح مطالعاتی‌مان آوردیم. در طرح مطالعاتی شهید مطهری را داریم. طرح مطالعاتی طرح ولایتی که آیت الله مصباح در تابستان دارند ما در برنامۀ درسی‌شان آوردیم. یک دوره طرح ولایت مبانی اندیشه‌های اسلامی را در طرح ولایت می‌بینند. لذا الحمدلله مثلاً ما چند سال است که بچه‌هایمان را از پایه چهار فرستادیم برای تبلیغ، به لطف خداوند هرسال که رفتند موفق بودند چون از جهت اعتقادات پرشده‌اند، از جهت نگاه تاریخی، از جهت بصیرتی که لازم بوده است پیدا کنند الحمدلله به نسبت بضاعتی که داشتیم گام‌هایی برداشتیم.

کثرت برنامه‌ها به طلبه ها فشار نمی‌آورد؟

البته؛ گاهی اوقات گلایه و اعتراض می‌کنند. حالا کنار اینها چیزهایی دیگری نظیر مهارت روش تحصیل‌، مطالعه، روش تحقیق، کلاس داری و تدریس، تندخوانی که باید بچه‌ها یاد بگیرند، همچنین خوشنویسی که خیلی مقید هستم از سال اول خوش‌خط بشوند از الآن باید استاد خط داشته باشند. یک سری آموزش سلامت تن و روان داریم. گاهی اوقات آشنایی با مباحث همسرداری و خانواده از سال ششم داریم و بعد چگونه فرزند تربیت کنند. این دوره‌ها را برایشان در بحث‌ها داریم. اینها را هم کنار این بحث‌ها به لطف خداوند قرار دادیم البته عرض کردم فشار به آنها می‌آید لذا هنگام پذیرش به خانواده‌ها تأکید می‌کنم و می‌گویم ما کارمان سنگین است اگر می‌بینید فرزند شما اذیت می‌شود در جای دیگری ثبت نام کنید. واقعاً بعضی از طلبه ها اذیت می‌شوند. ولی خب به آنها گفتیم کسی که بخواهد برای نظام حکومت جهانی آماده شود باید کار بیشتری کند، البته ورزش و برنامه های تفریحی هم دارند. هفته‌ای یک روز اردو دارند. ما بعد از عید که هوا خوب می‌شود یک روز در هفته بوستان غدیر می رویم؛ در آنجا برنامه های متنوعی داریم.

کسانی که مایل هستند برای آمادگی جسمانی ثبت‌نام می کنند، دو روز در هفته ورزش آمادگی جسمانی هم دارند.

همه طلبه ها بیست‌وچهارساعته در اختیار مدرسه هستند؟

بله از شنبه که می‌آیند تا پنجشنبه ظهر که می‌روند فقط پایه اول را درترم اول دو شب در هفته اجازه می‌دهیم بروند منزل، ترم دوم یک‌شب در هفته می‌روند منزل که کم‌کم این علقه‌شان قطع بشود و برای بقیۀ پایه‌ها هم کسانی که احساس می‌کنیم که کار خاصی دارند، فشار روحی دارند، نیازی دارند می‌آیند مراجعه می‌کنند و به آنها اجازه می‌دهیم. همه طلاب قمی هستند ما شهرستانی‌ها را نمی‌پذیریم.

همه طلبه ها از مقطع تحصیلی سیکل هستند؟

بله، با مشورت‌های بسیار و بازدید از مدرسه‌های مختلف به این نتیجه رسیدیم که پذیرش از سیکل باشد؛ به بناب رفتم و با آقای بنابی صحبت کردم. در خوانسار خدمت آقای ابن‌الرضا رسیدم. در بابل خدمت آقای فاضل رسیدم. با دوستانی که در شهرستان‌های مختلف سابقه کار داشتند مشورت کردم. غالباً نظرشان این بوده است که سیکل باشد. خود حضرت استاد مصباح هم تأکید زیادی داشتند به سیکل و خودمان هم به این نکته واقفیم. می‌دانیم که زمان شکل‌گیری شخصیت، زمان نوجوانی است. اگر در دبیرستان شکل بگیرد و من اینجا بخواهم تغییر بدهم زمان می‌برد. ممکن است خوب شکل گرفته باشد و ممکن است... تأثیرگذاری اینجا به خاطر فضای سالمی است که هست به‌ علاوه اینکه فرصت مناسبی دارند. چون اگر با دیپلم بیاید یکی دو سال بعد باید ازدواج کند. ولی اگر سیکل بیاید 5، 6 سال درس بخواند یک مقدار مایه‌اش را قوی کند بعد وارد زندگی و تشکیل زندگی و ضرورت‌هایش شود. البته کار با سیکل مشکلات خاص خودش را دارد و عرض کردم شناخت نوجوان و کار با نوجوان ویژگی خاص خودش را دارد. هر مربی که اینجا می‌آید هر نفری را که می‌آورم باید فصل مشبعی راجع به نوجوانی برایش صحبت کنم.

بچه‌ها را با تمام وجودم دوست دارم؛ یعنی گاهی اوقات بیشتر از بچه‌های خودم؛ یعنی این‌قدر که برای اینها اگر یکی از آنها مریض می‌شود غصه می‌خورم که برای بچه‌های خودم گاهی اوقات این‌قدر نگران نیستم. واقعاً با تمام وجودم علاقه دارم و آنها هم لطف و محبت دارند. دعا بفرمائید ان‌شاءالله شرمنده امام عصر ارواحنا له الفداء نباشیم.

دربارۀ برنامه‌هایی پژوهشی و فرهنگی نیز اگر سخنی هست بفرمایید.

از سال اول دغدغه پژوهش را در مدرسه‌های مختلف دیده و شنیده بودم. به مدرسه علوی و مدرسه‌های دیگر رفتم. آن‌ها که پژوهش محورند کارهایشان را دیدم. دیدم مدارس از سال اول کار پژوهشی را شروع می‌کنند، بعضی از مدارس هم با تأخیر. دربارۀ ابزارهای پژوهش سؤال کردیم. با ده-دوازده استاد ادبیات فارسی، استادهای متبحر در این زمینه مشورت کردم. شیوه ادبیات فارسی را از آنها آموزش گرفتم که چه‌کار کنم. در زمینه‌های مختلف هم مثل روش پژوهش هم مشورت‌های زیادی کردیم. به این نتیجه رسیدیم که کار پژوهشی ابزارهایی لازم دارد اول ادبیات فارسی است، اینکه طلبه خوب بخواند، خوب بنویسد و دست روانی برای نوشتن داشته باشد. دوم اینکه علاقه به مطالعه داشته باشد؛ یعنی مطالعه برایش رغبت ایجاد کند نه اینکه به‌زور بخواند. چون خیلی از تحقیقاتی که انجام داده است کپی‌پیست است از این‌طرف و آن‌طرف جمع می‌کند و می‌آورد و این به درد تحقیق نمی‌خورد بلکه خودش باید ده-بیست جلد کتاب ببیند تا بتواند متنی را دربیاورد. سوم اینکه باید روش‌های مطالعه را آموزش داد، ابزارهای مطالعه مثل فیش‌برداری، خلاصه‌نویسی و ... این کارها را باید آموزش داد ازجمله تندخوانی که سرعت مطالعه و دقت مطالعه را افزایش دهد، رغبت مطالعه را بیشتر کند، بچه‌ها را در عرصه مطالعه وارد کند.

نکته دیگر روش پژوهش و تحقیق است، آموزش‌های لازم در این زمینه را باید بینند و مهارت‌ها را کسب کنند و از کارهای کوچک پژوهشی شروع کنند آرام‌آرام برسند به مقالات پژوهشی. لذا من در کارهای پژوهشی از سال اول عجله نکردم. سه سال این مقدمات را فراهم کردیم و آرام‌آرام پیشرفتیم، حتی چندین بار از جشنواره علامه حلی برای ما نامه فرستادند که شما جزء مدارسی هستید که هیچ مقاله‌ای ارسال نکردید. من خیلی آرام این سال‌ها را طی کردم و الحمدلله سال اولی که شروع کردیم سال گذشته بود که بچه‌های سال چهارممان را وارد عرصه پژوهش کردیم و الحمدلله اتفاقی که افتاد در طول این مدت، کارهایی که انجام شده بود نتیجه داد.

دو سال پیش  شش مقاله به جشنواره علامه حلی ارائه کردیم. از این شش مقاله پنج مقاله رتبه آورد. یکی رتبه کشوری آورد، دو مقاله هم رتبه استانی آورد دو تا هم شایسته تقدیر شد. تعجب کردند. گفتند مدارسی بودند هفتاد مقاله داشتند، یکی یا دو تا نتیجه داده است. پرسیدند گفتم مقدماتی که الحمدلله فراهم شده است و الحمدلله بچه‌ها دست‌به‌قلم شده‌اند، اهل مطالعه شده‌اند، این زمینه‌ها الحمدلله فراهم شده است. امسال هم در جشنواره شرکت کردیم ما نوزده اثر ارائه دادیم از این نوزده اثر، نه اثر شایسته تقدیر شد یعنی تقریباً نصف. آقای عماد از بچه‌ها تقدیر کردند، واقعاً خیلی تحسین‌برانگیز بود، تشکر کردند گفتند این روش جواب داده است و الحمدلله کاری که به لطف خداوند انجام شده است و امسال هم ما سی و پنج اثر داریم که باید ان‌شاءالله ارائه بدهیم، مراحل مختلفش را داریم طی می‌کنیم. فکر می‌کنم در پژوهش الحمدلله قدم‌های خوبی برداشته شده است و امیدواریم ان‌شاءالله سال آینده این در بحث پژوهش توفیق بیشتری پیدا کنیم.

عرصه فرهنگی

در بحث فرهنگی هم یک مقدار دایره نگاه بنده فراتر از مراسم و جشنواره برگزار کردن و این حرف‌هاست. فکر می‌کنم هرچه غیر از آموزش است فرهنگی است. لذا وقتی مسئول فرهنگی می‌آید یک سفرۀ بزرگی جلواش پهن می‌کنم می‌گویم در معرض شماست، ‌شما باید این سفره را هر چه می‌توانی گسترده‌ترش کنی. در زمینه‌های مختلف در فضاسازی مدرسه، در بحث‌های عبادی بچه‌ها که جهت‌دهی‌های عبادی و اخلاقی، بحث ورزش، اردوها، کلاس‌های فن بیان، خلاقیت و فکری مراسم‌ها، برنامه‌های افزایش جنبه‌های مطالعاتی و پیشرفت‌های این‌چنینی. سیاست‌های فرهنگی را ایجاد کرده‌ایم و مدیریت فرهنگی در مدرسه باید کار جدی فرهنگی انجام بدهد. باید بچه‌ها را در زمینه‌های مختلف آماده کند. درواقع یک سری بایدها و نبایدها را تنظیم کردیم به‌عنوان دستورالعمل به مسئول فرهنگی داده می‌شود که در عین حفظ آن جنبه‌های آموزشی که به‌شدت و به جد کار شود. کارهای فرهنگی هم هرکسی به‌نوعی در کار فرهنگی سهیم شود. الآن خیلی از بچه‌ها در گروه‌های مختلف فرهنگی مدرسه فعالیت دارند.

در تابلوهایی که در مدرسه هست و هرکدام عنوانی دارد بچه‌ها مقالاتی می‌نویسند و کاری می‌کنند. باید از ظرفیت‌ بچه‌ها استفاده شود، استعدادهایشان کشف شود. کاری که به لطف خدا انجام شده این است که واقعاً زمینه‌های خوبی برای شناخت استعدادهای بچه‌ها در اینجا فراهم شده است. کسی که ذوق مداحی دارد یا ذوق قرآن خواندن دارد، علاقه به حفظ قرآن دارد عرصه برایشان فراهم می‌شود و الحمدلله سال‌های قبل احتیاج داشتیم مداح بیاوریم الآن بچه‌ها خودشان مراسم را اداره می‌کنند. خیلی از آنها الحمدلله سخنران‌های خوبی شدند. الحمدلله در کل فضای خوب فرهنگی ایجاد شده است. تقریباً یک سال در میان اردوی جنوب در برنامه داریم. مرتب سفر مشهد می‌رویم. اگر خداوند توفیق بدهد سفر کربلا را در برنامه داریم و برنامه‌هایی که مجموع این برنامه‌های فرهنگی آن زمینه‌ها را جهت بدهد و شورونشاط بچه‌ها را بیشتر کند.

ادامه دارد...


تهیه وتنظیم: سید مجتبی رفیعی- محمدرضا خادم الذاکرین